The Age of Fallibility ยุคแห่งความคลาดเคลื่อน (จบ)

คอลัมน์ ผ่ามันสมองของปราชญ์  โดย ดร.ไสว บุญมา  ประชาชาติธุรกิจ  วันที่ 06 กันยายน พ.ศ. 2550 ปีที่ 31 ฉบับที่ 3929 (3129)

จากมุมมองของแนวคิดด้านสังคมเปิด สหรัฐอเมริกาตกอยู่ในสภาพถดถอยและไม่มีความพร้อมที่จะนำสังคมโลกให้พัฒนาไปในทางที่ยั่งยืนได้ จอร์จ โซรอส จึงเสนอให้มองหาทางเลือกใหม่ เขามองว่า ไม่มีประเทศใดประเทศหนึ่งจะเป็นผู้นำของโลกเพียงประเทศเดียวเช่นสหรัฐอเมริกาได้ จริงอยู่จีนเป็นประเทศใหญ่ กำลังพัฒนารุดหน้าไปอย่างรวดเร็วและแสดงทีท่าว่าสนใจในการเป็นผู้นำของโลก แต่จีนไม่เหมาะสมและจะทำไม่ได้ด้วยปัจจัยหลายอย่าง เช่น การปกครองของจีนไม่ได้วางอยู่บนฐานของสังคมเปิดและการ ขยายอิทธิพลของจีนจะทำได้เพียงระดับหนึ่งเท่านั้น ก่อนที่จะถูกต่อต้านจากสหรัฐอเมริกา ยิ่งกว่านั้นจีนเป็นตัวอย่างที่ไม่ดีในแง่ที่สนับสนุนบางประเทศที่มีรัฐบาลจำพวกกดขี่ประชาชน เพราะจีนต้องการน้ำมันและทรัพยากรธรรมชาติจากประเทศเหล่านั้น เช่น พม่า แองโกลา อุซเบกิสถาน ซูดานและซิมบับเว ฉะนั้นผู้นำที่จะพาสังคมโลกให้พัฒนาไปได้ อย่างยั่งยืนตามแนวคิดของสังคมเปิดจะต้องเป็นกลุ่มประเทศและกลุ่มที่เหมาะสมที่สุด ในปัจจุบัน ได้แก่ สหภาพยุโรป เพราะกลุ่มนี้ มีลักษณะของสังคมเปิดเป็นฐานเบื้องต้น อยู่แล้ว
จอร์จ โซรอส มองว่า สหภาพยุโรปเป็นตัวอย่างของการสร้างสังคมเปิดที่ดี เนื่องจากมันค่อยๆ วิวัฒน์ไปทีละขั้นตามความเชื่อที่ว่า ไม่มีอะไรจะดีสมบูรณ์ไปหมดทุกอย่างและการสร้างสังคมจะต้องทำทีละขั้น โดยแต่ละขั้นมีจุดมุ่งหมายและกำหนดเวลาที่แน่นอน เมื่อทำขั้นตอนนั้นสำเร็จแล้วจึงเริ่มทำขั้นต่อไป ทั้งที่รู้ว่าขั้นต่อไปนั้นก็ยังไม่เพียงพอ ทำให้จำเป็นที่จะต้องมีขั้นต่อๆ ไปอีก นอกจากนั้นในสหภาพยุโรป สมาชิกแต่ละประเทศยังเป็นเอกราชและมีอิสระที่จะทำอะไรได้ตามกฎเกณฑ์ที่ตนเห็นด้วยเท่านั้นอีกด้วย อย่างไรก็ตามเขามองว่า ในขณะนี้สหภาพยุโรปมีจุดอ่อนหลายอย่าง เช่น มันมีขนาดใหญ่และทำอะไรได้ค่อนข้างเชื่องช้า และความเป็นประชาธิปไตยเป็น แบบไม่ตรง ทำให้ประชาชนไม่สามารถมองเห็นบทบาทของตนได้อย่างแจ้งชัด จุดอ่อนนี้ ทำให้ประชาชนในประเทศสมาชิกบางประเทศ ไม่พอใจ นำไปสู่การปฏิเสธของชาวฝรั่งเศสและชาวฮอลแลนด์ที่จะยอมรับร่างรัฐธรรมนูญแห่งยุโรป ยิ่งกว่านั้นในช่วงนี้สมาชิกมีความเห็นไม่ตรงกันหลายอย่างซึ่งจะมีผลกระทบต่อ การก้าวขั้นต่อไป เช่น บางประเทศเริ่ม มองเห็นปัญหาที่จะตามมาเมื่อประชาชนของสมาชิกใหม่เข้าไปแย่งงานของประชาชนของตน บางประเทศต้องการให้มีแสนยานุภาพทางทหาร และหลายประเทศต้องการให้รัฐคงระดับความรับผิดชอบทางสวัสดิการสังคมไว้ แต่บางประเทศกลับต้องการให้มีการแข่งขันเพิ่มขึ้น
อย่างไรก็ตาม จอร์จ โซรอสมองว่า นั่นไม่ใช่ปัญหาหนักหนาสาหัสถึงขนาดจะ แก้ไม่ได้ เขามองว่าสหภาพยุโรปสามารถทำตัวเป็นตัวอย่างของการอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข อย่างมีอิสระและด้วยระบอบประชาธิปไตย สหภาพยุโรปจะต้องขยายวงออกไปอีกโดยจะต้องไม่หยุดที่จะปรึกษาหารือกับตุรกีในประเด็นที่จะรับประเทศนั้นเข้าเป็นสมาชิก เนื่องจากประเทศนั้นมีความสำคัญในด้านที่จะพิสูจน์ว่า ประเทศที่มีประชาชนส่วนใหญ่เป็นมุสลิมก็สามารถเข้าร่วมสังคมโลกที่วางอยู่บนฐานของสังคมเปิดได้
นอกจากการเป็นผู้นำของกลุ่มสหภาพยุโรปแล้ว จอร์จ โซรอสมองว่า ประชาคมโลกและองค์กรเอกชนจะมีบทบาทสำคัญยิ่ง ที่จะผลักดันให้โลกพัฒนาไปในทางที่ยั่งยืน เขาจึงให้การสนับสนุนกิจกรรมขององค์กรเอกชนเสมอมา จะเห็นว่าสนธิสัญญาเรื่องกับระเบิดและเรื่องศาลอาญาระหว่างประเทศเกิดขึ้นได้ ส่วนใหญ่เพราะความเคลื่อนไหวขององค์กรเอกชน นอกจากด้านปัญหาสำคัญๆ เช่น การละเมิดสิทธิมนุษยชนและการทำลายสิ่งแวดล้อมแล้ว องค์กรเอกชนกำลังมีบทบาทสำคัญในด้านการต่อต้านความฉ้อฉล และปัญหาเกี่ยวกับคำสาปของทรัพยากรธรรมชาติในประเทศด้อยพัฒนา ความฉ้อฉลเป็นอุปสรรคสำคัญของการพัฒนาและผลงานด้านการพิมพ์ระดับความฉ้อฉล ขององค์กรความโปร่งใสสากล (transparency international) ตั้งแต่ปี 2538 มีบทบาทสำคัญในการชี้ให้ประชาชนตระหนักว่า มันจะต้องถูกกำจัดอย่างจริงจัง การพัฒนาจึงจะสามารถดำเนินต่อไปได้ ส่วนในด้านของ คำสาปของทรัพยากรเป็นที่ทราบกันดีว่า ประเทศด้อยพัฒนาที่มีทรัพยากรมาก ยากจนคล้ายกับประเทศอื่น ทั้งนี้เพราะผู้นำ มีความฉ้อฉลสูง ความฉ้อฉลได้รับการ สนับสนุนจากบริษัทข้ามชาติ ตอนนี้องค์กรเอกชนมีบทบาทมากขึ้นในด้านการกดดัน ให้บริษัทเหล่านั้นเลิกติดสินบนผู้นำของ ประเทศและเริ่มได้รับความสำเร็จอย่างจริงจังบ้างแล้ว เช่น ในประเทศไนจีเรีย และประเทศเซาตูเม
ในบทสุดท้าย จอร์จ โซรอสไม่ได้สรุป ข้อเขียนในหนังสือ หากเสนอว่าปัญหาและแนวโน้มต่างๆ ซึ่งเขากล่าวถึงในภาค 2 ของหนังสือ มีที่มาจากปัญหาการขาดแคลนพลังงานจนถึงขั้นวิกฤต ปัญหานี้มีความสลับซับซ้อนสูงมาก และหนักหนาสาหัสจนสามารถทำลายมนุษยชาติได้ ต้นตอของปัญหาได้แก่น้ำมันปิโตรเลียมมีไม่พอแก่ความต้องการ ของชาวโลก ในขณะที่ความต้องการเพิ่มขึ้นอย่างไม่หยุดยั้ง ปริมาณน้ำมันที่สามารถ ขุดออกมาใช้ได้ร่อยหรอลงไปเรื่อยๆ ความไม่สมดุลนี้เป็นที่มาของปัญหาและ เหตุการณ์ใหญ่ๆ ดังที่เราเห็น เช่น สงครามกับการก่อการร้าย การโจมตีอิรัก ความขัดแย้งกับอิหร่าน การแตกแยกกับศาสนาอิสลามและภายในศาสนาอิสลามเอง ความถดถอยของอเมริกา การแพร่กระจายของอาวุธนิวเคลียร์ จีนมุ่งแสวงหาแหล่งพลังงานและให้การสนับสนุนแก่ผู้นำประเทศ ที่ฉ้อฉล และรัสเซียใช้ก๊าซธรรมชาติของตนเพื่อแสวงหาผลทางการเมืองระหว่าง ประเทศ
เนื่องจากวิกฤตพลังงานมีความสลับ ซับซ้อนสูงเกินที่เราจะเข้าใจได้ทั้งหมดและ เกินความสามารถที่เราจะแก้ไขได้ทันที เราต้องยอมรับความจริงข้อนี้และพยายามศึกษาและปรับวิธีแก้ปัญหาไปเรื่อยๆ จอร์จ โซรอสเห็นว่าต้องใช้มาตรการหลายๆ อย่างพร้อมกันเพื่อแก้ปัญหาที่เราพอเข้าใจ ในขณะนี้แล้ว ซึ่งรวมทั้งด้านความพยายาม ลดความต้องการและด้านการเพิ่มแหล่งพลังงานจากถ่านหินที่ปราศจากคาร์บอน พลังงานนิวเคลียร์ กระแสลมและชีวมวล การใช้ระบบตลาดเพื่อแก้ปัญหาตามแนว พิธีสารเกียวโตนั้นเป็นจุดเริ่มต้นที่ถูกต้อง แต่เขาคิดว่ามันยังไม่พอ และมันเป็นความผิดพลาดใหญ่หลวงที่สหรัฐอเมริกาคิดว่าตนจะ ทำอะไรได้แต่เพียงลำพังโดยใช้พลังอำนาจของตน การแก้ปัญหานี้ต้องการความร่วมมือระหว่างประเทศและสหภาพยุโรปควรจะ เป็นผู้นำ เพราะนอกจากจะมีลักษณะของสังคมเปิดแล้วยังจำเป็นต้องใช้แหล่งพลังงานจากภายนอกสูงมากด้วย เขาบอกว่ามูลนิธิของเขาจะมุ่งเน้นกิจกรรมเกี่ยวกับด้านนี้ เช่น การลดปัญหาคำสาปของทรัพยากร ภาวะโลกร้อน และการขยายขอบเขตของสหภาพยุโรป ส่วนตัวเขาเองจะพยายามทำ ทุกอย่างที่จะชักนำให้ชาวอเมริกันเปลี่ยนทัศนคติเกี่ยวกับบทบาทของตน
ข้อคิดเห็น - เนื้อหาของหนังสือเล่มนี้ ไม่มีความสลับซับซ้อนมากนัก แต่มีความยากตรงที่กรอบการอ่านกระแสโลกของผู้เขียน ซึ่งค่อนข้างวกวน มันจึงอาจทำให้ผู้อ่านสับสนบ้าง นอกจากนั้นการนำเสนอยังมีส่วนที่ซ้ำกันเกือบตลอดทั้งเล่ม ผู้อ่านที่มีความรู้ภาษาอังกฤษพอประมาณน่าจะอ่านได้หากไม่เบื่อเสียก่อน แม้จอร์จ โซรอส จะบอกไว้ใน ตอนต้นของหนังสือว่า เขาจะนำเสนอหนังสือในแนวประวัติส่วนตัว แต่เขาแทรกประวัติของเขาไว้เพียงเล็กน้อยเท่านั้น ผู้ต้องการรู้ จึงต้องไปหาอ่านจากที่อื่น
แม้จะได้ใช้กรอบการอ่านกระแสโลกของเขาจนประสบความสำเร็จในด้านการทำธุรกิจ แต่จอร์จ โซรอสมีความถ่อมตนและยอมรับว่าแนวคิดของเขาอาจไม่ใช่ของใหม่ หากมี ผู้คิดได้ก่อนนานแล้ว อย่างไรก็ตามความรู้จักประมาณตนของเขาอาจเป็นปัจจัยหนึ่งซึ่งทำให้เขาประสบความสำเร็จสูงก็ได้ ผู้ที่ติดตามการทำงานของเขาอาจพอทราบแล้วว่า จอร์จ โซรอสใช้เวลาส่วนใหญ่ในระหว่างการก่อร่างสร้างตัว หมดไปกับการแสวงหาข่าวสารข้อมูล การมีข้อมูลมากของเขาทำให้เขาสามารถอ่านวิวัฒนาการของโลก ได้อย่างแจ้งชัดกว่าคนอื่น ในสมัยนี้ระบบอินเทอร์เน็ตเอื้อให้การแสวงหาข้อมูลสะดวกขึ้นมาก แต่ข้อมูลก็มีมากขึ้นด้วย ฉะนั้นผู้ที่สามารถย่อยข่าวสารข้อมูลได้มากและสามารถอ่านความเป็นไปได้ใกล้ความเป็นจริงที่สุดจะสามารถเอาชนะ คู่แข่งขันในตลาดเสรีได้